‘Het vervelendste van de oorlog was nog dat ik de man waarmee ik wilde trouwen uit het oog verloor’

Kamperfoeliestraat, hoek Indigostraat, na de inslag door de V2.

Kamperfoeliestraat, hoek Indigostraat, na de inslag door de V2.

Bron: Gemeentearchief Den Haag

Het moet zomer ’44 zijn geweest. Ik liep hier vlakbij op de Laan van Meerdervoort, nog geen twintig meter verder, daar tegenover de tramremise. Er was net een V2 uit het Westland opgestegen, wil dat ding niet aanslaan. Hij tuimelde naar beneden, recht op mij af.

Mijn moeder over de bezetting • 1983

Als een gems ben ik achter een muurtje gedoken. Op het laatste moment heeft hij blijkbaar nog een draai gemaakt en is hij bij de Kamperfoeliestraat terechtgekomen, vlak naast het kerkhof. Waarom valt dat pestding dan niet meteen helemaal op het kerkhof? Ja, het was iets afschuwelijks. Een kennis van me was er toevallig in de buurt. De mensen lagen verschrompeld tussen de puinhopen. Het heeft hem zo aangegrepen dat hij later dokter is geworden.
Wat waren dat een krengen, die V2’s. Bij voorkeur werden ze ’s nachts gelanceerd, Een enorme pestherrie, alsof de wereld verging. Als het dan even later stil viel stond je doodsangsten uit. Dan moest de tweede trap aanslaan. Als het dan stil bleef, wist je dat hij ieder moment boven op je kon vallen. Voor de oorlog sliep ik ‘s nachts altijd aan één ruk door. Sindsdien word ik altijd wel een paar keer wakker.

Saamhorigheid

Nee, naar Radio London hebben we nooit geluisterd. Wij konden hem niet krijgen via de distributie. Maar op straat hoorde je zo veel dat je toch uitstekend op de hoogte bleef. Daar sta ik achteraf nog wel van te kijken, dat je zo even veel hoorde als tegenwoordig wanneer je de krant leest.
Je vindt het misschien gek, maar zo gezellig als het toen was is het nooit meer geworden. Je kletste wat af met mekaar. Je was het altijd met elkaar eens en dat gaf een enorm gevoel van saamhorigheid, Ook in het laatste oorlogsjaar, toen er geen trams meer reden, en ik naar mijn werk moest lopen, praatte je met iedereen die je maar tegenkwam.

Jodinnetjes

We woonden toen in de Cyclaamstraat, waar jij ook nog bent geboren. Tegenover ons woonde een NSB’er. Die meden we voor de oorlog al. Niet dat Ik nou zo politiek bewust was, maar iedereen in de omgeving deed dat. Ik las indertijd helemaal niet zoveel kranten, maar ik had de indruk dat er erg weinig over Duitsland werd geschreven. Over wat daar gebeurde las je nooit wat. Je hoorde wel eens wat, over mensen die pardoes werden doodgeschoten als ze de deur opendeden omdat er werd gebeld.
Dat er joden werden vervolgd wist je wel. Kort voor de oorlog kwamen bij ons op de hbs een paar jodinnetjes, die waren gevlucht. In ’38 ben ik nog in Duitsland geweest. Een reisje langs de Rijn met een paar vriendinnen. Toen heb ik er niets van gemerkt. Maar toen was ik ook pas 17. Toen lette ik er nog niet op.
Ik had niet verwacht dat ze ons land zouden binnenvallen. Niemand had dat verwacht. Je dacht net als in de Eerste Wereldoorlog dat we gespaard zouden blijven door onze neutraliteit. Toen het toch gebeurde was ik er meteen van overtuigd dat de Engelsen en de Amerikanen het zouden winnen. Maar ik wist wel dat het nog minstens vier jaar zou gaan duren.

Revolver

Met die NSB’er hebben we vreemd genoeg nooit last gehad. Ik had toen vaak een jongen over de vloer die zich niet had opgegeven voor de arbeidsdienst in Duitsland. Het was dus op z’n minst verdacht dat hij hier nog rondliep. We hebben hier nooit opheldering over hoeven geven tegen wie dan ook.
Hij was samen met een andere jongen bij het verzet. Niet zo erg overtuigd, maar eerder om de spanning volgens mij, Hij had een oogje op een meisje dat hem niet wilde. In die tijd vonden jongens dat nog heel erg. Ik geloof dat het hem daardoor allemaal niet zoveel meer kon schelen. Hij had een knots van een revolver, wat hij me een keer heeft laten zien. Daar beroofde hij die distributiekantoren mee.

Uiteindelijk is hij in Utrecht opgepakt en gefusilleerd op de Waalsdorpervlakte. Op 29 februari ’44. Dat weet ik nog heel goed, omdat het zo’n rare datum was. Daar ben ik eigenlijk vrij onverschillig onder gebleven. Ik had ook helemaal geen band met hem, maar wat niet naar de Arbeitseinsatz was, daar ging je maar mee om. Er was een enorm tekort aan jongens. Het handjevol dat er nog over was ging alle danslessen af die er waren.

Mijn moeder had het vroeger eigenlijk over twee jongens, maar blijkbaar had ze met een van hen een wat sterkere band. Onlangs vond ik een bidprentje terug met hun namen.

Het lot van twee Oranje Vrijbuiters

zaterdag 17 juni 2017leestijd: ± 2 minuten

Mijn moeder had me ooit een foto laten zien van twee jongens die tijdens de Duitse bezetting rond haar heen cirkelden. En een bidprentje. Want ze ‘deden iets in het verzet’, wat niet goed afliep.

> Meer

Verzet

Nee, zelf heb ik nooit iets met het verzet te maken willen hebben. Natuurlijk was het nodig, maar ik was zo bang als een haas. Alles wat er gebeurde ging nogal langs me heen.
De enige jodin die ik beter kende was mijn pianolerares. Die moest op een gegeven moment onderduiken. Ze hebben haar blijkbaar toch nog te pakken gekregen. Ze is uitgerekend met het laatste transport – op 5 maart ’44 – naar Westerbork vertrokken. Dat heb ik weer op straat gehoord. Ze heeft het niet overleefd.

Het ergste heb ik achteraf nog gevonden dat ik de knul waar ik echt stapel op was, in de oorlog uit het oog verloor, omdat hij moest onderduiken, want hij werd ook opgeroepen voor de arbeidsinzet. Toen ik hem na de bevrijding weer tegenkwam, had die stommeling getekend voor Indië.
Maar ja, achteraf gezien heb ik het met je vader ook niet zo slecht getroffen. Hij had per slot van rekening ook hbs–b en bovendien een goed figuur en goed voorkomen. En we konden best aardig met elkaar opschieten. Wat wil je nou nog meer?

Naschrift:

Mijn moeder heeft mijn vader op dansles ontmoet. In 1949 zijn ze getrouwd. Vijftien jaar en drie kinderen later zijn ze gescheiden, in 1964.