Door tank vermorzeld meisje symbool van de strijd

Losgemaakt van de Sovjet-overheersing

• Bij het graf van Loreta Asanavičiūtė.

Litouwen was het eerste land dat zich van het Sovjet-juk bevrijdde. Het was tijdens de Golfoorlog en ging dus deels aan het Westen voorbij. Er vielen 13 slachtoffers. Eentje was een verlegen 23-jarig meisje. Vermorzeld door een Sovjet-tank. Doodbloedend en stervend in het zicht van de camera’s: Loreta Asanavičiūtė.

• Loreta Asanavičiūtė – een verlegen meisje dat door haar dramatische dood uitgroeide tot icoon van het verzet tegen de Sovjet-troepen.

nderdrukking en terreur is meestal zo massaal dat het niet is te behappen. Teruggebracht tot de dood van een onschuldig meisje kan het ineens vele harten raken. Iedereen kent wel het verhaal van Anne Frank en haar dagboek.
Of van Sophie Scholl, die haar broer volgde in het verzet tegen Hitler en dat met de dood door de valbijl moest bekopen.
Of van de Iraanse studente Neda, tijdens studentenprotest tegen het regime in juni 2009 doodgeschoten door een regeringsgetrouwe sluipschutter.

Verhalen die mensen raken. Meisjes die uitgroeiden tot het symbool van verzet tegen het monster van de onderdrukking.

Televisietoren

Jan Brokken heeft in zijn boek ‘Baltische Zielen’ een hoofdstuk aan de Litouwse strijd voor onafhankelijkheid gewijd. Centraal staat de jonge Loreta Asanavičiūtė, die met een grote groep Litouwers weerstand bood tegen Russische soldaten en tanks, die de televisietoren van Vilnius belegerden in de nacht van 12 op 13 januari 1991. Hij moet bij het bezoeken aan de plaatsen die aan haar herinnerden een brok in zijn keel hebben gehad, want het hoofdstuk is moeilijk met droge ogen te lezen.

• Sovjet-troepen vallen op 11 en 13 januari 1991 demonstranten aan.

• Herdenking in 2010 bij de graven van de 13 slachtoffers van het verzet bij de televisietoren.

Foto: WikiPedia>

Verlegen

Jan Brokken omschrijft haar daar als een braaf en verlegen meisje dat niet van rock houdt, maar aansluiting zoekt bij de zangtraditie, die in de Baltische staten tijdens de Russische bezetting in ere wordt gehouden. Een meisje dat geconfronteerd wordt met de badinerende opvattingen van de Russen over de oorspronkelijke Litouwse bevolking.

• Mensen proberen tevergeefs de tank van het lichaam van Loreta Asanavičiūtė af te duwen. Uren later zal ze overlijden in het Rode Kruis Ziekenhuis door bloedverlies.

Tank

In de nacht van 12 op 13 januari 1991 sluit ze zich aan bij een menigte die verhindert dat de Russische troepen de televisietoren gaan bezetten. De militairen zetten tanks en machinegeweren in. Er vallen 13 slachtoffers: de meesten door kogels, maar Loreta Asanavičiūtė belandt onder een tank, die haar lichaam deels verbrijzelt. Hoewel de chirurgen hun uiterste beste doen, is het bloed niet te stelpen en sterft het meisje een smartelijke dood.

Veiligheidsraad

Slechts Noorwegen protesteert bij de Veiligheidsraad en vraagt om een onderzoek. Polen veroordeelt het optreden van het Sovjetleger. IJsland is twee weken later het eerste land dat het onafhankelijke Litouwen erkent. Zweden opent een ambassade. Andere landen houden zich nog lang op de vlakte.

• De graven van de dertien slachtoffers. Het graf van Loreta heeft als enige een wit kruis.

Zoektocht

De televisietoren hebben we in de verte gezien, maar aan een bezoek zijn we niet toegekomen. Op het kerkhof zijn we wel geweest, na eerst op een totaal verkeerde plaats te hebben gezocht. Gelukkig heeft een passant ons gered met een steekwoord, namelijk het Litouwse woord voor begraafplaats: kapinės. Bij een halte van een trolleybus zien we het bord met ‘Antakalnio kapinės’, waarop we meteen uitstappen.

• Een ereveld vlakbij de 13 graven.

Wit kruis

Het is stil op het kerkhof. We zien een veld met veel kruisen: aannemelijk een militair ereveld.
Even verder het herdenkingsmonument met de dertien graven. Het graf van Loreta Asanavičiūtė rechts, net voor de knik. Alleen haar graf heeft een wit kruis. Waarschijnlijk omdat zij het enige vrouwelijke slachtoffer is.
In Litouwen wordt zij als heldin geëerd. Er is zelfs een straat naar haar genoemd.

Verenigd Europa

Zij en haar twaalf lotgenoten hebben helaas het Litouwen in vrijheid niet meer kunnen meemaken. Vrijheid die zich voor ons als toerist slechts toont in de opgeknapte gebouwen, de vele winkels en restaurantjes en de vriendelijke serveersters, maar voor de bevolking met haar eigen taal en traditie een veel diepere betekenis heeft. Een bevolking die nu vrij is om overal heen te gaan en zich vol overtuiging bij een Verenigd Europa heeft aangesloten.

• © Eduard Bekker
  Niets op deze site waarvan de rechten bij mij berusten mag worden overgenomen zonder mijn toestemming.